Europees alternatief voor Microsoft: is dat mogelijk?

In het digitale tijdperk is Microsoft één van de machtigste technologiebedrijven ter wereld geworden. Van besturingssystemen en productiviteitstools tot cloudinfrastructuur en communicatiesoftware: Microsoft is diep verankerd in de IT-infrastructuur van vrijwel elke organisatie.

Maar met die dominantie groeit in Europa ook de bezorgdheid over digitale afhankelijkheid, privacy en soevereiniteit. De roep om Europese alternatieven wordt steeds luider.

Toch is het belangrijk te beseffen: Microsoft is geen enkel product — het is een ecosysteem van tientallen onderling verbonden diensten. Een volledig Europees alternatief bestaat dus nog niet in één enkel pakket, maar er zijn wel veelbelovende alternatieven op specifieke vlakken.

Microsoft: Meer dan alleen Windows en Word

Microsoft biedt een breed scala aan producten en diensten, waaronder:

• Windows – besturingssysteem voor pc’s
• Microsoft 365 (voorheen Office 365) – Word, Excel, PowerPoint, Outlook, Teams, OneDrive
• Azure – cloud computing en hostingdiensten
• Exchange – e-mailservers en calendaring
• SharePoint – samenwerking en documentbeheer
• Defender – antivirus en endpoint-beveiliging
• Active Directory / Entra ID (voorheen Azure AD) – identiteits- en toegangsbeheer
• Visual Studio / GitHub – ontwikkeltools en versiebeheer

Dit brede aanbod maakt het moeilijk om Microsoft in één keer te vervangen — alternatieven moeten dus per dienst gezocht worden.

Europese alternatieven per Microsoft-dienst

Hieronder een overzicht van Europese of open source alternatieven per type dienst.

1. Besturingssysteem: Windows

Alternatief:

• Linux-distributies zoals Ubuntu (Canonical, VK) of Debian (community-gedreven, wereldwijd)
  Hoewel niet specifiek Europees, zijn deze besturingssystemen open source en worden ze in Europa breed ingezet, ook door overheidsinstanties.

2. Office-productiviteit: Word, Excel, PowerPoint

Alternatief:

• LibreOffice (ontwikkeld door The Document Foundation, Duitsland)
  Een krachtige suite voor tekstverwerking, spreadsheets en presentaties. Volledig open source en compatibel met Microsoft Office-bestanden.
• Proton Drive werkt enigszins zoals Google Drive / Docs of Microsoft Office’s samenwerking software.

3. Cloudopslag & samenwerking: OneDrive, SharePoint, Teams

Alternatief:

• Nextcloud (Duitsland)
  Een self-hosted cloudplatform met bestandsopslag, groepssamenwerking, videobellen, agendabeheer en chatfuncties.
• Kopano (Nederland)
  Samenwerkingssoftware met e-mail, agenda en videobellen. Gericht op privacy en on-premise hosting.

4. E-mail en agenda: Microsoft Exchange / Outlook

Microsoft biedt:
Exchange voor e-mail, kalender en contactbeheer, gekoppeld aan Outlook als e-mailclient.

Europese alternatieven:

• Open-Xchange (Duitsland):
  Veelgebruikte groupware-oplossing die e-mail, agenda, contacten en documenten ondersteunt. Wordt door providers zoals 1&1 en Mailbox.org gebruikt.
• Kopano Groupware (Nederland):
  Een open source suite voor e-mail, agenda, chat en videoconferencing. Kan Outlook ondersteunen via plugins, en wordt vaak ingezet in publieke instellingen.
• Tutanota (Duitsland):
  End-to-end versleutelde e-mail met ingebouwde agenda. Sterk gericht op privacy, maar (nog) niet volledig geschikt voor enterprise-gebruik.
• Mailcow (Duitsland):
  Een zelf-hostbare mailserverstack met een moderne webmailinterface, anti-spambeveiliging en ondersteuning voor mobiele apparaten via Exchange ActiveSync.
• Meer Europese alternatieven zoals Startmail en ProtonMail

5. Cloudinfrastructuur: Microsoft Azure

Microsoft biedt:
Azure levert schaalbare cloudservices voor opslag, computing, databases, AI, devops, enzovoort.

Europese alternatieven:

• OVHcloud (Frankrijk):
  Een van Europa’s grootste cloudproviders. Biedt IaaS-, PaaS- en Kubernetes-oplossingen, met datacenters verspreid over Europa.
• Hetzner (Duitsland):
  Bekend om zijn bare metal-servers, VPS-hosting en betaalbare prijsstructuur. Populair bij ontwikkelaars en kleine bedrijven.
• Scaleway (Frankrijk):
  Moderne cloudprovider met focus op schaalbaarheid, duurzaamheid en Europese regelgeving. Biedt alternatieven voor object storage, GPU-instances, en serverless computing.
• CloudSigma (Zwitserland):
  Flexibele IaaS-oplossing, actief in meerdere Europese landen, met nadruk op databescherming en naleving van de GDPR.
• Gaia-X (pan-Europees initiatief):
  Geen aanbieder, maar een federatief cloudframework dat interoperabiliteit, transparantie en controle over data garandeert. Bedoeld om de basis te leggen voor een soeverein Europees cloudecosysteem.

6. Identiteitsbeheer: Azure Active Directory / Entra ID

Microsoft biedt:
Cloudgebaseerde authenticatie en autorisatie, SSO (Single Sign-On), MFA (Multi-Factor Authentication), en integratie met talloze apps.

Europese alternatieven:

• Keycloak (Open Source, ontwikkeld door Red Hat, veelgebruikt in EU-instellingen):
  Een krachtige IAM-oplossing (Identity & Access Management) met ondersteuning voor SSO, OAuth2, SAML, LDAP en meer. Veel EU-overheden bouwen hun ID-platforms hierop.
• LemonLDAP::NG (Frankrijk):
  Open source oplossing voor web-Single Sign-On, ontwikkeld door het Franse Ministerie van Defensie. Volledig EU-georiënteerd en zeer modulair.
• Authelia (Frankrijk):
  Een moderne reverse proxy-gebaseerde authenticatieserver, populair bij zelf-hosters en groeiend binnen zakelijke netwerken.

7. Endpoint-beveiliging: Microsoft Defender

Microsoft biedt:
Antivirus en endpoint detection & response (EDR) via Microsoft Defender en Defender for Endpoint.

Europese alternatieven:

• ESET (Slowakije):
  Internationaal erkende endpointbeveiliging met sterke prestaties op malwaredetectie. Populair in zowel de consumenten- als zakelijke markt.
• Bitdefender (Roemenië):
  Een van Europa’s grootste cybersecuritybedrijven. Biedt antivirus, firewall, EDR en XDR-oplossingen. Sterk in AI-gebaseerde dreigingsdetectie.
• F-Secure (nu: WithSecure) (Finland):
  Biedt geavanceerde beveiligingsoplossingen voor bedrijven, waaronder threat hunting en managed detection & response (MDR).

8. Ontwikkeltools en versiebeheer: GitHub / Visual Studio

Microsoft biedt:
GitHub voor versiebeheer en samenwerking aan code, Visual Studio als IDE (Integrated Development Environment).

Europese alternatieven:

• GitLab (oorspronkelijk Nederland, nu internationaal):
  Een alles-in-één DevOps-platform met versiebeheer, CI/CD, security scans en projectmanagement. Zelf-hostbaar of in de cloud. Wordt door veel Europese instellingen gebruikt als GitHub-alternatief.
• Gitea / Forgejo (community-gebaseerd, veel bijdragers uit Europa):
  Lichtgewicht en volledig

Tabel met Europese alternatieven voor Microsoft

Hieronder een overzicht van Microsoft-diensten en bijbehorende Europese of open source alternatieven:

Waarom is er (nog) geen alles-in-één Europees alternatief?

De kracht van Microsoft ligt juist in de verwevenheid van al deze diensten: gebruikers loggen in met één account, gebruiken Teams voor vergaderingen, slaan bestanden op in OneDrive en beheren toegang via Azure Active Directory.

Europese alternatieven zijn vaak gespecialiseerd in één onderdeel en missen de schaal of integratie om als totaaloplossing te fungeren. Ook commerciële ondersteuning, gebruiksgemak en langdurige ondersteuning spelen een rol. Wellicht dat in de toekomst hier meer alternatieven voor komen.